ABD Lideri Joe Biden’ın ‘Dünya’nın geleceği özgür ve açık bir Pasik’e bağlı!’ diyerek duyurduğu yeni savunma paktı AUKUS’un büyük sonuçları olacak. ABD, İngiltere ve Avustralya’nın odaklandığı ülke ise, ismi söylenmese bile herkes tarafından biliniyor: Çin.
Mutabakat diplomatik, teknolojik, güvenlik ve savunma iş birliklerinden oluşsa da en göze batan kısmı, Avustralya’ya nükleer denizaltı (nükleer yakıt ile çalışan, nükleer silah taşımayan denizaltılar) verilmesini sağlayacak ‘savunma’ tarafı.
Avustralya için, AUKUS, ABD’nin bölgede hali hazırda bulunan ‘Beş Göz Güvenlik Bloğu’ veya ‘Dörtlü’ gibi kümeleşmelerinin çok daha ötesine geçiyor. AUKUS, ABD’nin Avrupa’nın tasalarından fazla, gözünü Pasifik bölgesine çevirdiğinin ve bölgedeki en büyük kaygı kaynağı olan Çin’e karşı oluşan memleketler arası cehpeleşmenin öteki bir göstergesi.
Üstelik, ABD’nin Çin’i köşeye sıkıştırmak için yaptığı bu atılım, Nükleer Silahızlanma Anlaşması’ndaki çok kritik bir yasal boşluğu ortaya çıkardı. Bu yasal boşluk kullanılarak, hiçbir maddeyi ihlal etmeden atom bombasında kullanılan yüksek dercede zenginleştirilmiş uranyum üretilebiliyor.
Economist’in Savunma Editörü’nün bu yasal boşluğu kullanmasından korktuğu ülke ise, Türkiye…
THE ECONOMİST’İN SAVUNMA EDİTÖRÜ’NDEN ÇARPICI TAHLİL
The Economist’in Savunma Editörü Shashank Joshi, The Economist İstihbarat Servisi’nin resmi bir podcast’inde Jason Palmer’a verdiği kelamlı demeçte şu tabirleri kullandı:
‘’Liderler, bu yeni savunma paktını (AUKUS) duyururken hiçbiri Çin’den bahsetmedi. Tekrar de herkes bütün bu gelişmelerin Çin ile ilgili olduğunu biliyor. Kurulan müttefiklik, Asya’da Çin’in yükselişinden kaynaklanan ve paktın üç ülkesi, Avustralya, İngiltere ve ABD tarafından paylaşılan kaygıyı yansıtıyor.
Avustralya; ABD, İngiltere, Fransa, Hindistan, Rusya ve Çin’in akabinde dünya üzerinde nükleer (yakıtla çalışan) denizaltı kullanabilen 7. ülke olacak. Lakin bu teşebbüs, Avrupalı müttefikler ve bilhassa de kendisinden kapalı yürütülen Fransa için makûs haber manasına geliyor.
AUKUS, aslında Avustralya’nın fikri ve bu teşebbüs ilkbahar aylarında başlamıştı bile. Yapılan bu mutabakat,Hint- diplomatik, güvenlik ve savunma alanlarını kapsayacak. Bu ülkeler, siber alanda, yapay zekada, kuantum teknolojilerinde, deniz-altı teknolojilerinde (örneğin deniz altı droneları); öteki bir deyişle savunma bölümünün gerektirdiği son teknoloji alanlarında da birlikte çalışacak.
Tüm bunlara karşın, yeni kurulan AUKUS paktındaki en göze batan şey elbet ki ‘Nükleer Denizaltı Anlaşması’. Çünkü, İngiltere Ulusal Güvenlik Danışmanı’nı, AUKUS’u ‘On yıllardan beri savunma kabiliyeti üzerine memleketler arası iş birliği alanında yapılan en değerli anlaşma’ olarak betimliyor.
ABD, şu ana kadar İngiltere dışında hiçbir ülkeyle, ‘asla’ nükleer denizaltı konusunda iş birliği yapmamış ve bu teknolojisini dünyadaki en yakın müttefiklerine bile sunmamıştı.
Nükleer denizaltılar, ülkelere çok kritik askeri yetenekler sunuyor. Nükleer denizaltılar, elektrik-dizel denizaltılardan çok daha uzun uzaklıklara, üstelik çok daha süratli ulaşabiliyor. Yeniden çok daha uzun müddet yüzeyin altında kalabiliyor.
Avustralya, çoğunluğu Fransız devletinin olan Naval Group isimli bir şirketle, 12 adet yüksek teknolojili elektrik-dizel denizaltı satın almak için 90 milyar Amerikan doları bedelinde bir muahede imzalamıştı. Ancak bu süreçte Fransız Naval Group’un daima aşım yapması, ertelemeleri, ve lokal dala olan yatırımlarında başarısız olması Avustralya için inanılmaz derecede hudut bozucuydu.
Fransız yetkilileri, çok uzun müddettir, on yıllardır bu kadar hudutlu gördüğümü hatırlamıyorum. AUKUS mutabakatının, kendilerine en ufak bir bilgi verilmeden ve hissettirilmeden yapıldığını düşünen Fransa’nın Dışişleri Bakanı, ‘Sırtımızdan hançerlendik!’ demiş, üstelik Fransa, ABD ve Avustralya’daki Büyükelçilerini geri çekmişti. AUKUS mutabakatının duyurulmasından şimdi birkaç saat önceye kadar bile Avustralya’nın Fransız Naval Group’a teminat vermesi ve haftalardır ikili ilgilerin çok iyi olması, Fransa’nın ‘ihanete uğramış’ hissetmesine sebep oluyor.
Ancak tekrar de, Avrupalıların asıl telaşı, AUKUS’un Avrupa için ne manaya geldiği. Sahel’deki, Kuzey Afrika’daki ve Avrupa’nın öteki yerlerindeki (ç.n.: Doğu Avrupa ve Baltık kastediliyor) Avrupa çıkarlarının nasıl etkileneceği… Asıl sorun, ABD’nin askeri gücünü ve odağını Pasifik’e yönlendirirken, bu bölgelere ne kadar ve nasıl ilgi duyacağı. Avrupa’da ortaya çıkan tüm bu kaygı, imzalanan AUKUS paktının bir sonucu.
ZATİ ÖBÜR PAKTLARDA YER ALAN AVUSTRALYA VE ABD NEDEN AUKUS’A GEREKSİNİM DUYDU?
AUKUS stili bir muahede aslında, son yıllarda giderek artan Çin baskısına maruz kalan Avustralya tarafından talep edildi. Quad (Dörtlü) paktı ise farklı. Dörtlü, diplomatik bir örgütlenme. AUKUS’da olduğu kadar derin teknolojik ve savunma iş birliklerini kapsamıyor, en azından şu anda.
Bence burada Asya’daki savunma mimarisinin daha büyük bir fotoğrafını görmek gerekli. Asya, Avrupa’ya benzemiyor. Asya’da her şeyin ortasında duran ve her şeyi domine eden NATO gibisi bir yapı yok. Onun yerine, çok sayıda farklı, kimileri emekleme devrinde olan akışkan yapılar var. Bu her yerde biten yeni oluşumlar, Çin’in Asya’da artan baskısına verilmiş bir yansıdan ibaret.
ÇİN , BU YAŞANANLARA NE REAKSİYON VERİYOR?
Bence Çin’in stratejisi hala ‘Böl ve Yönet’. Çin baskısı karşısında birlik olmaya çalışan bu yapılardan bir ülke seçiyor ve onu güç bir duruma sokuyor. Tam da bu yüzden Avustralya’yı başkalarından ayırıyorlar; ambargolar ve kelamlı diplomatik baskılarla milletlerarası arenada cezalandırıyorlardı. Ancak fark edemedikleri şey, zati en başta bu biçim müttefikliklerin Çin’in bu saldırgan tavrı yüzünden kurulduğu.
NÜKLEER SİLAHSIZLANMA MUTABAKATINDAKİ BOŞLUK
Avustralya, nükleer bir güç santraline sahip olmadan, nükleer bir denizaltıya sahip olacak olan dünyadaki birinci ve tek ülke. Nükleer denizaltıların sağladığı askeri avantajlardan bahsetmiştim. Nükleer silah kullanacak kapasitesi olmayan, yalnızca nükleer güç ile itki sağlayan bu denizaltıların gözden kaçırılmaması gereken tarafı ise, ne olursa olsun ‘nükleer’ olmaları.
Nükleer denizaltılarda yakıt olarak kullanılan şey temelde ‘zenginleştirilmiş uranyum’. Üstelik, İngiliz ve Amerikan üretimi nükleer denizaltılarda bu yakıt ‘yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyum’. Ve bu, nükleer bombanın içine koyulan şeyin ta kendisi.
‘TÜRKİYE, NÜKLEER DENİZALTILARI, ATOM BOMBASI YAPMAK İÇİN FONKSİYONEL BİR YOL OLARAK GÖREBİLİR’
Yani, nükleer silahsızlanma konusunda AUKUS’un büyük tesirleri olacak. Nükleer Silahsızlanma Mutabakatı, nükleer silahlara sahip olmayan ülkelerin, nükleer bomba üretmesini yasaklıyor; lakin, içinde yakıt olarak ‘yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyum’ kullanılacak nükleer denizaltıların üretilmesini yasaklamıyor.
Yani aslında burada yasal bir boşluk var.
İnsanların, Avustralya’nın nükleer bir bomba yapmanın peşinde olmasından endişelendiğini sanmıyorum. Bu telaş daha çok, öteki ülkelerin; tahminen Türkiye’den, bilirsiniz, bir sürü nükleere meraklı ülkeden ve onların daha evvel nükleer silah programı ile flört etmiş olmasından kaynaklanıyor. Bu ülkeler, nükleer denizaltıları atom bombası üretimine giden dikensiz bir yol olarak görebilirler.’’
Haber7
